Wanneer begint de overgang

De overgang, het lijkt soms nog zo ver weg. Toch begint het vaak eerder dan je denkt. De eerste veranderingen vinden al plaats als je in de veertig bent. Wanneer de overgang begint is afhankelijk van een heel aantal factoren, van genetische aanleg, leefstijl tot bepaalde aandoeningen. In dit artikel schetsen we een beeld van de eerste tekenen, en welke invloeden daarin meespelen. 

De eerste tekenen 

De eerste tekenen van de overgang worden vaak niet opgemerkt. De veranderingen die te maken hebben met de overgang vinden meestal al plaats als iemand begin veertig is, soms eerder. De verandering van productie van hormonen gaat niet geleidelijk, maar met horten en stoten. Soms voel je je dus goed, dan ineens een periode zit je niet lekker in je vel. Omdat je in deze periode ook nog menstrueert, wordt vaak niet aan de overgang als oorzaak gedacht.  

Gemiddeld zijn vrouwen* rond de 47, als ze de eerste verschijnselen van de overgang opmerken. In deze periode zie je vaak dat de menstruatie al wat verandert en dat de klachten meer op de voorgrond komen. De gemiddelde leeftijd van de menopauze (één jaar na de laatste menstruatie) ligt in Nederland rond de 51,5 jaar.  

De overgang is voor iedereen anders. Zo zijn er vrouwen* die voor hun 30ste of 40ste al in de overgang komen. Het kan ook dat iemand nog tot hun 50ste nog regelmatig menstrueert. 

Factoren van invloed 

Er zijn een aantal factoren die van invloed zijn op de leeftijd waarop de overgang begint. 

• Erfelijkheid: er is een duidelijk erfelijke component. De leeftijd waarop jouw moeder in de overgang kwam kan invloed hebben op het moment waarop jij in de overgang komt; 
• Overgewicht: het is bekend dat bij mensen met overgewicht de overgang vaak wat later begint dan gemiddeld; 
• Roken: geen enkel onderdeel van je levensstijl richt zoveel schade aan je eierstokken aan, als roken. Als je rookt, dan kom je waarschijnlijk één of twee jaar vroeger in de overgang; 
• Chemotherapie: door chemotherapie kan de overgang vervroegd intreden. Bij zeer jonge vrouwen en mensen met een cyclus kan de menstruatie na de chemotherapie vaak toch nog (na langere tijd) herstellen en is er sprake van een tijdelijke overgang. Ondanks dit herstel zal de definitieve menopauze waarschijnlijk toch een paar jaar eerder inzetten; 
• Hormoontherapie: voor de behandeling van hormoongevoelige kankersoorten, zoals borstkanker of baarmoederkanker wordt ook wel hormoontherapie ingezet. Dit is eigenlijk anti-hormoontherapie, want er worden medicijnen voorgeschreven die de werking van hormonen remmen of blokkeren.  
• Operaties aan de eierstokken: bij operaties waarin de eierstokken worden verwijderd, kom je direct in de menopauze. Deze operatieve oorzaak, geeft vaak heftige klachten, omdat de afbouw van hormonen niet geleidelijk gaat, maar abrubt stopt. Als je jonger bent dan 50 zullen veel gynaeocologen hormoonsuppletie voorstellen. Dit kan je helpen goed door deze periode te komen en het verlaagt risico’s op bepaalde aandoeningen op langere termijn. Ook operaties aan de eierstokken waarbij ze niet worden verwijderd, hebben invloed op de vruchtbaarheid en daarmee op overgang begint. 
• Etniciteit: gemiddeld bestaat er een licht verschil in leeftijd waarop bepaalde etnische groepen de menopauze bereiken. Zo komen Latijns-Amerikaanse en Afro-Amerikaanse vrouwen en mensen met een menstruatiecyclus iets eerder, en Chinese en Japanse vrouwen wat later in de overgang dan de gemiddelde Westerse vrouw, bij wie de leeftijd op 51,5 jaar ligt. Dit blijven echter gemiddelden. Iedereen is anders. 
• Andere aandoeningen: vrouwen* met epilepsie komen gemiddeld 4 a 5 jaar eerder in de overgang. Ook vrouwen* met een verstandelijke beperking of down syndroom komen vroeger in de overgang 
• Vervroegde overgang: wanneer de menstruatie voor het veertigste jaar of zelfs voor het dertigste jaar stopt terwijl deze altijd normaal geweest is, is er sprake van vervroegde overgang. Dit verschijnsel wordt ook wel ‘prematuur ovarieel insufficienty’ of POI genoemd. De vroege overgang ontstaat doordat de eierstokken niet meer werken. Er groeien geen eiblaasjes meer en er vindt geen eisprong meer plaats. De menstruatie blijft weg en de vruchtbare levensfase is tot een eind gekomen. Lees verder over POI. 

Niet van invloed

Er bestaan ook denkrichtingen waarvan mensen ten onrechte denken dat ze invloed hebben op het verloop van de overgang. 

• Leeftijd van eerste menstruatie: de gemiddelde leeftijd van de start van de menstruatiecyclus wordt steeds lager (tegenwoordig is de gemiddelde leeftijd ongeveer 11 jaar). Toch heeft dit geen invloed op de gemiddelde leeftijd van de menopauze. Deze blijft al jaren 51,5 jaar.  
• Zwangerschap en borstvoeding: of je wel of geen kinderen hebt gekregen, hoe jong je was toen je eerste kind kreeg en of je borstvoeding hebt gegeven, het heeft allemaal geen invloed op de leeftijd waarop voor jou de overgang begint.  
• Anticonceptie of hormoonsuppletie: het gebruik van anticonceptie stelt de menopauze niet uit. Ook hormoonsuppletie, die erop is gericht om de klachten van de overgang te verminderen, stelt de overgang niet uit. Dit is nog altijd een wijdverspreid misverstand. Als je klachten terugkeren, na het stoppen met hormoonsuppletie, betekent het dat je nog niet door de overgang heen bent. 

Last van klachten?

Dit hele jaar delen we bij A+O fonds Rijk informatie over hormonale klachten en geven we je tips en handvatten om hiermee om te gaan op de werkvloer. Van video’s met experts tot podcasts met ervaringsdeskundigen, handige webinars en andere activiteiten. Je kunt bij ons terecht voor informatie rondom menstruatie en de overgang. 

De allerbelangrijkste tip: neem jezelf serieus. Bieden leefstijlaanpassingen geen soelaas en moet je je agenda nog altijd op je klachten afstemmen, maak dan een afspraak met de huisarts of vraag om doorverwijzing naar de gynaecoloog. 

*vrouwen en mensen met een menstruatiecyclus