Leidinggevende Silvia: ‘De overgang is normaal – alles zou bespreekbaar moeten zijn.’

Silvia Schikhof, leidinggevende bij het Ministerie van Justitie en Veiligheid en het Ministerie van Asiel en Migratie, las een goed boek over de overgang. De Kracht van Hormonen van Susanne Esche-Belke vergelijkt hormonen met een samenspelend orkest. In het orkest spelen de muzikanten allemaal hun eigen rol in de symfonie. Totdat de viool van één muzikant opeens vals wordt. Daardoor raakt het hele orkest in disbalans. ‘Dit verhaal heeft mij erg geholpen om grip te krijgen op wat er in mijn lichaam gebeurt in en na de perimenopauze.’

Want hoewel Silvia wist dat de overgang eraan zat te komen en ze er veel over heeft gelezen om een betere leidinggevende te zijn voor haar werknemers, overviel het haar toch. ‘Dat kwam ook omdat ik lang last had van covidklachten. Ik was flink ziek van covid en de klachten hielden nog maanden aan. Maar op een gegeven moment bleek dat er toch iets anders aan de hand was. Het duurde wel erg lang. Ik had klachten als druk op de borst, hartkloppingen, heel erg moe zijn. Toen ik ook last begon te krijgen van opvliegers dacht ik, oh wacht even, misschien zit ik in de perimenopauze’, vertelt ze. Dat klopte. Ze was 51 en begon aan de overgang.

Iedereen krijgt te maken met de overgang

Hoe kom je daarachter? ‘Ja, je menstruatie stopt of wordt onregelmatig. Maar dat was voor mij geen teken. Ik dacht: dit zijn zoveel klachten, sommige worden erger en sommige nemen af, dit moet het wel zijn.’ Silvia had vooral last van fysieke klachten. ‘Er zijn ook mensen die last hebben van brainfog en vergeetachtigheid. Mijn hoofd bleef gelukkig voldoende scherp.’

Deze hormonale klachten kunnen beperkend zijn op de werkvloer, maar Silvia denkt liever niet zo. ‘Ik bekijk de overgang liever holistisch, integraal. Wat kan ik doen om mijn leven op een fijne manier te leiden? Bij elke fase spelen andere dingen. Vijftig procent van de populatie is vrouw: iedereen krijgt op een gegeven moment te maken met de overgang. Informatie is vaak gericht op beperkingen en de negatieve impact op je werk. Ik wil graag een ambassadeur zijn voor wat er wél kan.’

Aanpassingen doen is maatwerk

Heeft Silvia zelf aanpassingen gemaakt in haar dagelijkse (werk)routine? Het is trial and error, legt ze uit. ‘Wat werkt er wel en niet? Het verhaal van het orkest heeft mij erg geholpen om te snappen hoe alles werkt, zeker in pittige periodes. Want het is niet zo dat je bepaalde klachten krijgt die dan vervolgens vijf jaar aanhouden. Je klachten veranderen door de tijd heen. Hoe kun je daar het beste op inspelen? Bepaalde leefstijlinterventies hebben mij wel geholpen. Ik deed al yoga, en nu doe ik dat nog meer. Maar ik houd ook in de gaten dat ik juist niet té veel sport, maar vooral veel wandel. Ik heb gemerkt dat als ik veel wandel, de opvliegers afnemen. Ook ben ik daarom zoveel mogelijk gestopt met alcohol drinken en bewerkte suikers eten. Het is echt maatwerk. Ik hield ook al van koken en was al geïnteresseerd in wat voeding voor mij kon doen, dus het was voor mij een logisch vervolg. Andere vrouwen die ik ken, zijn gebaat bij hormoontherapie of juist wel intensief sporten.’

Ze erkent dat ze zelf, als directeur, voor een deel haar eigen agenda en werkritme kan bepalen. Niet elke werknemer kan dat doen. ‘Maar daar hebben we het dan samen over. Kun je misschien iets minder werken, of een langere pauze nemen? De flexibiliteit van hybride werken kan goed helpen bij het vinden van een balans in het werk bij overgangsklachten. Dat gaat goed bij reguliere kantoorwerkzaamheden. Als je onderwijs geeft of op locatie moet zijn, in de gevangenissen werkt, of bij de rechtspraak waarbij je aanwezigheidsnoodzaak hebt, dan heb je weer andere afspraken nodig. Maar voor mij geldt: alles kan in overleg.’

De overgang is normaal

De overgang is normaal en hoort bij de levenscyclus van een groot deel van de populatie, wil Silvia benadrukken. ‘In mijn eigen directie doe ik dat ook. Het is normaal om weinig klachten te hebben, om veel klachten te hebben, dat je werk er een beetje onder lijdt, en dat je er iets aan doet om die beperkingen zo licht mogelijk te maken. Alles zou normaal en bespreekbaar moeten zijn. Ik hoor soms verhalen in de wandelgangen, over vrouwen die bijvoorbeeld een plotselinge gejaagdheid voelen. Ze denken dan dat ze misschien overspannen aan het raken zijn. Bij vrouwen in de veertig leg ik het thema dan op tafel: hee, dit kan ook te maken hebben met de perimenopauze.’ Ze moet nog wel vaak een klein bruggetje over. ‘Praten over je eigen lichamelijke klachten is best kwetsbaar. Zeker als je daarnaast ook mentale klachten hebt. Je hoopt dat iemand positief reageert als ik het thema introduceer, maar dat heb je nooit in de hand.’

Silvia merkt dat het wel makkelijker wordt gevonden om over de overgang te praten. ‘Ik werk al heel lang bij de rijksoverheid en daardoor heb ik een heel groot netwerk van mensen die even oud zijn als ik, vijf jaar ouder en vijf jaar jonger. Opeens zitten mijn cirkels vol met mensen die ook last hebben van de overgang. Of in de overgang zitten. Er wordt niet besmuikt over gedaan. En in de omgeving waarin ik werk vinden mannen het ook normaal dat men het over de overgang heeft. Het zijn gewoon facts of life.’

 ‘Wat goed dat je je daar mee bezighoudt’

‘Ik krijg vaak de reactie ‘wat goed dat je je daar als leidinggevende mee bezighoudt.’ Daar hoor ik in dat dat blijkbaar nog bijzonder wordt gevonden.’ Silvia hoopt dat er door andere leidinggevenden ook over de overgang wordt gepraat. ‘Mijn algemene advies is: verdiep je in je medewerkers. En ga dan dieper dan het lezen van één a4tje over de overgang, want die verschilt per vrouw. Als je rekening wil kunnen houden met eventuele klachten en dat je medewerkers kunnen blijven floreren, moet je individuele afspraken maken. En met nadruk: neem mensen serieus in hun klachten. Ik ken geen vrouwen die zich opzettelijk aanstellen. De erkenning dat overgangsklachten normaal zijn, helpt enorm. Zelfs als je niets hoeft aan te passen in het werkschema, is het fijn als je als leidinggevende laat zien dat je er bent voor je werknemer.’

‘Wat goed zou zijn, is dat er vanuit bedrijfszorg of vitaliteitszorg aanbod is over de overgang. Dat soort workshops bestaan ook voor nieuwe stappen in je carrière, of bijvoorbeeld het omgaan met werk-privébalans. Waarom niet ook over de overgang? Bedrijfsartsen en maatschappelijk werkers (moeten) weten dat overgangsklachten en overspannenheid met dezelfde soort symptomen komen. De overgang kan lijken op stress. Daar zouden artsen gespitst op moeten zijn.’

Nieuwe symfonie

Misschien duurt het even voordat de viool van die ene muzikant in het orkest weer opnieuw besnaard is. En vallen er in de tussentijd nog meer instrumenten uit. Maar uiteindelijk kom je, door samen te kijken naar wat er mogelijk is, weer tot een nieuwe symfonie. ‘De overgang is tijdelijk. Het gaat erom dat we aanvaarden en accepteren wat er is. Omgaan met wat op dat moment aan de orde is, al dan niet met passende interventies. Ik ben ervan overtuigd dat er altijd een positieve, persoonlijke weg gevonden kan worden om met deze levensfase om te gaan.’