Hart- en vaatziekten bij vrouwen

Iedereen heeft eenzelfde hart: twee kamers en twee boezems. Wat is dan toch zo anders aan het vrouwenhart? Dr. Janneke Wittekoek, cardioloog en expert op het gebied van het vrouwenhart, legt het in dit artikel uit. 

Bescherming door hormonen

Hart- en vaatziekten treden bij vrouwen gemiddeld 10-15 jaar later op dan bij mannen. Dit komt omdat vrouwen tijdens hun vruchtbare leven worden “beschermd” door vrouwelijke hormonen (oestrogenen), die ervoor zorgen dat de vaten soepel en schoon blijven en het HDL-cholesterol op peil wordt gehouden. Ook hebben oestrogenen een bloedvatverwijdend effect, waardoor de bloeddruk laag blijft.

Na de menopauze maken vrouwen als het ware een negatieve “inhaalslag” en loopt het proces van aderverkalking juist sneller dan bij mannen. Natuurlijk garandeert de aanwezigheid van oestrogenen niet dat vrouwen nooit hart- en vaatziekten krijgen vóór de overgang. Er zijn ook vrouwen die op jongere leeftijd een hartaandoening ontwikkelen. 

Risico op hart- en vaatziekten

‘Het risico op hart- en vaatziekten is verhoogd bij een familiaire belasting, een ongezonde leefstijl (roken, drinken, overgewicht), een hoge bloeddruk of een hoog cholesterol. Ook ziektes als diabetes (waarbij juist vrouwen met diabetes een hoger risico lopen op hart- en vaatziekten dan mannen met diabetes) en auto-immuunziekten, zoals schildklierafwijkingen en reuma, verhogen het risico. 

Risicofactoren specifiek voor vrouwen zijn: een vervroegde overgang onder de 40 jaar, een historie van zwangerschapproblemen, zoals zwangerschapsvergiftiging (HELPP-syndroom) of zwangerschapssuiker, PCOS en hormonale hoofdpijnen en migraine.’ 

Wat maakt het vrouwenhart nu anders?

‘Dat zit hem met name in het proces van aderverkalking. Dit proces verloopt bij vrouwen vaak anders dan bij mannen. Bij mannen zie je dat de aanslag zich vaak aan één kant van het vat ophoopt. Als een bult: een cholesterolbult. Dit veroorzaakt vaak klachten bij inspanning. Door de obstructie wordt het hart tijdens inspanning niet voldoende voorzien van zuurstof, met alle gevolgen van dien. 

Bij vrouwen zien we vaak dat het vat overal een klein beetje aanslaat. Dit aanslaan kan ervoor zorgen dat de motoriek van de vaatwand verstoord raakt en als het ware spasmes geeft, met name in rust. Je kunt dan klachten krijgen als een beklemmend gevoel, hartkloppingen en een gevoel dat je bh-band te strak zit. 

Ook weten we dat vrouwen vaker afwijkingen hebben in de kleine vertakkingen van de kransslagaders: microvasculair vaatlijden, die klachten kunnen geven van pijn op de borst en een gebrek aan “lucht”. Helaas is het nog heel erg lastig vast te stellen, omdat er nog geen goede onderzoeksmethoden zijn voor deze kleine vaten.’ 

Preventie

‘Deze eerste klachten zijn prima preventief te behandelen. Er is veel te winnen met een gezonde leefstijl: gezonde voeding, dagelijks bewegen en voldoende ontspanning. Zorg ook voor een gezond gewicht. En ken je getallen! Bloeddruk, cholesterolwaarden, glucosewaarden en BMI zijn belangrijke waarden om te weten en bij te houden. Vind je het lastig zelf met je leefstijl aan de slag te gaan? Zoek dan hulp. 

Niet altijd bewust van symptomen

Vrouwen zijn zich niet altijd bewust van het risico dat zij lopen op hart -en vaatziekten. Zij zullen vage klachten daarom niet gauw in verband brengen met hun hart. Vrouwen herkennen in hun klachten niet het klassieke beeld van heftige pijn op de borst. En omdat dit bij vrouwen nogal eens ontbreekt of niet prominent aanwezig is, schrijven zij hun klachten toe aan stress, oververmoeidheid of de overgang. Het gevolg is dat vrouwen een hartinfarct kunnen doormaken zonder dat zij dit zelf weten, een zogenaamd stil infarct.  

Het kan zijn dat de patiënte geen arts raadpleegde, omdat zij zelf de symptomen niet herkende, of dat de arts de symptomen niet herkende en dus niet de juiste diagnose stelde. Helaas blijven deze vrouwen onbehandeld. Heb je last van één of meerdere klachten, die (kunnen) verergeren bij inspanning? Dan kunnen het hartproblemen zijn:

• Beklemmende of drukkende pijn op de borst 
• Pijn tussen de schouderbladen, bovenarmen, kaak, nek, rug of maag(kuiltje) 
• Koortsig gevoel, zweten 
• Kortademigheid 
• Extreme vermoeidheid 
• Duizeligheid 
• Angstig, onrustig gevoel 
• Misselijkheid of braken

Last van klachten?

Dit hele jaar delen we bij A+O fonds Rijk informatie over hormonale klachten en geven we je tips en handvatten om hiermee om te gaan op de werkvloer. Van video’s met experts tot podcasts met ervaringsdeskundigen, handige webinars en andere activiteiten. Je kunt bij ons terecht voor informatie rondom menstruatie en de overgang. 

De allerbelangrijkste tip: neem jezelf serieus. Bieden leefstijlaanpassingen geen soelaas en moet je je agenda nog altijd op je klachten afstemmen, maak dan een afspraak met de huisarts of vraag om doorverwijzing naar de gynaecoloog.

*Vrouwen en mensen die menstrueren