Stress en hormonale klachten
Dat chronische stress slecht is voor de gezondheid is bij de meeste mensen wel bekend, maar dat aanhoudende stress kan leiden tot hormonale klachten staat niet bij iedereen op het netvlies. Hormonale klachten worden veroorzaakt door een disbalans in de hormoonhuishouding. Doordat chronische stress deze hormoonhuishouding op verschillende manieren in war schopt, zijn stress en hormonale klachten onlosmakelijk met elkaar verbonden.
Stresssignalen
Stressklachten kunnen heel divers zijn. Hartkloppingen, gespannen of pijnlijke spieren, zweten, hoofdpijn, buikpijn een trillend ooglid, gejaagdheid, jeuk, slaapproblemen zijn zo maar wat lichamelijke klachten die horen bij stress. Depressieve gevoelens, concentratieproblemen, angst- en paniekgevoelens, vergeetachtigheid en een kort lontje zijn meer mentale stressklachten.
Veel van de lichamelijke klachten komen door het feit dat stress zorgt dat je lichaam in een staat van opperste paraatheid wordt gebracht. Je hartslag en bloeddruk stijgen, je gaat zweten, je bloedsuikerspiegel gaat omhoog zodat je over voldoende brandstof beschikt en je spieren spannen aan. Allemaal om jou in staat te stellen om te vechten of te vluchten. Normaal gesproken duurt deze stressreactie maar kort en keert je lichaam daarna terug naar een staat van ontspanning. Bij aanhoudende stress blijft je lichaam echter in een staat van paraatheid en blijf je je gejaagd en gespannen voelen.
De overige klachten kunnen nogal uiteenlopend zijn. Dit komt omdat stress verschillende processen in ons lichaam en ons brein verstoort. Zo verstoort chronische stress:
- De aanmaak van geslachtshormonen
- De werking van de hersenorgaantjes die verantwoordelijk zijn voor leren, geheugen en concentratie, angst, agressie en andere emoties
Verstoorde aanmaak van geslachtshormonen
De geslachtshormonen progesteron, oestrogeen en testosteron worden in de bijnieren gemaakt uit cholesterol, maar dit geldt ook voor het stresshormoon cortisol. Er zijn twee verschillende omzettingsmogelijkheden die een tegengesteld effect hebben. Bij stress wordt cholesterol omgezet in cortisol. Bij rust wordt cholesterol omgezet in progesteron, oestrogeen en testosteron. Uiteraard worden deze geslachtshormonen tijdens de vruchtbare jaren ook én in veel grotere mate aangemaakt in de eierstokken, maar na ongeveer het 42e levensjaar komt hier langzaam de klad in.
Dit is de start van de overgang. Vanaf dit moment gaat je lichaam steeds meer leunen op de aanmaak van geslachtshormonen in de bijnieren. Na de laatste menstruatie (menopauze) zijn de bijnieren de enige leverancier van geslachtshormonen. Dit gebeurt echter alleen als je ontspannen bent. In geval van stress kiest het lichaam er te allen tijde voor om de grondstof cholesterol te gebruiken voor de aanmaak van het stresshormoon cortisol. Overleven is tenslotte de eerste prioriteit!
Het tekort aan geslachtshormonen kan tot veel verschillende klachten leiden zoals bijvoorbeeld meer opvliegers, nachtelijk zweten, stemmingswisselingen, slaapstoornissen, spier- en gewrichtspijn, een veel kortere of juist langere maandelijkse cyclus en uiteindelijk ook tot osteoporose en hart- en vaatziekten. Geslachtshormonen hebben een zo veel bredere werking in het lichaam dan alleen het reguleren van de voortplanting, waardoor de klachten zich overal in het lichaam kunnen manifesteren.
Verstoorde werking van onze hersenorgaantjes
In geval van chronische stress is de hoeveel cortisol in het bloed hoog. Deze grote hoeveelheden cortisol komen in de hersenen terecht en kunnen daar belangrijke hersenorganen zoals de hippocampus en de amygdala beschadigen.
Hippocampus
De hippocampus is belangrijk bij leerprocessen, het geheugen en de concentratie. De grote hoeveelheden cortisol landen in de hersenen op de hippocampus en dit leidt uiteindelijk voor functieverlies van de hippocampus. Hierdoor gaat leren en concentreren moeilijker en word je vergeetachtig. Veel vrouwen in de overgang ervaren deze klachten en wijten het aan de levensfase waarin ze zich bevinden. Strikt genomen zijn deze klachten vaak het gevolg van de stress die tijdens de overgangsjaren ervaren wordt.
Amygdala
De amygdala is het deel van onze hersenen waar onze negatieve emoties liggen opgeslagen en angst, agressie en andere emoties worden gereguleerd. In een gezond lichaam wordt de amygdala onder de duim gehouden door onze frontale lob, die zorgt dat we niet overspoeld worden door negatieve emoties. In geval van chronische stress kan de frontale lob zijn werk niet meer doen en wordt de amygdala geactiveerd. Depressie, angst- en paniekgevoelens en agressie komen hiermee veel sneller dan normaal aan de oppervlakte.
Hoewel de daling van oestrogeen in de overgang op zich al zorgt voor stemmingsproblemen doordat het een daling van je gelukshormoon serotonine veroorzaakt, kan stress daar dus nog een flinke schep bovenop doen.