Te vroeg in de overgang
De overgang begint vaak eerder dan je denkt. Bij sommige vrouwen stopt de menstruatie veel vroeger dan gemiddeld. Dat noemen we Premature Ovariële Insufficiëntie (POI) of Prematuur Ovarieel Falen (POF). In dit artikel leggen we uit wat deze termen betekenen, en wat de impact hiervan kan zijn.
Prematuur betekent ’te vroeg’, ovarieel staat voor ‘gerelateerd aan de eierstokken’ en falen ofwel insufficiëntie betekent zoveel als ‘in gebreke blijven’ of ‘onvoldoende werkend’. Als je POI of POF hebt betekent dit dus dat je menstruatie te vroeg uitblijft. Bij ongeveer 1 op de 100 vrouwen komt die laatste menstruatie (= menopauze) al voor haar veertigste jaar. Bij 1 op de 1000 is dat al voor haar dertigste en zelf in de tienerjaren.
Impact van vroege overgang
Het spreekt voor zich dat dit impact heeft. Alles ziet er anders uit als de overgang zich (veel) te vroeg aandient. Om te beginnen kun je daardoor al vroeg last hebben van typische overgangsklachten als opvliegers, nachtzweten en vaginale klachten en van een breed scala aan atypische overgangsklachten. Te vroeg in de overgang raken brengt gezondheidsrisico’s met zich mee en kan een eventuele kinderwens in de weg zitten.
Waardoor ontstaat premature overgang?
Er zijn verschillende oorzaken van een te vroege overgang:
- Een beschadiging of verwijdering van de eierstokken, door bijvoorbeeld een medische behandeling bij kanker of endometriose.
- Sommige ziekten waarbij een specifiek eiwit – een bouwstof voor het lichaam – ontbreekt, veroorzaken een hoger risico op een te vroege overgang. Deze ziekten geven klachten vanaf de geboorte of vanaf het begin van de puberteit, en zijn dus al bekend in de kindertijd. Er is dan dus geen sprake van een onverwachte vroege overgang.
- Sommige afwijkingen aan de chromosomen. Chromosomen dragen onze erfelijke informatie. Ze bevinden zich in alle cellen van het lichaam. De kans dat het om een chromosoomafwijking gaat is bij vrouwen met familieleden die ook te vroeg in de overgang zijn gekomen wel 13 procent.
- DNA-afwijkingen. Chromosomen zijn opgebouwd uit DNA. Soms ontbreekt er een stukje DNA (deletie) of is het DNA zodanig veranderd dat het niet meer normaal werkt (mutatie). De kans dat een vrouw met POI draagster is van een genafwijking is bij vrouwen met familieleden die ook te vroeg in de overgang raakten 8-12 procent.
- Erfelijkheid. Wanneer in je familie meerdere vrouwelijke familieleden te vroeg in de overgang komen, spreek je van familiaire POI. Ook als het erfelijkheidsonderzoek geen afwijkingen aangeeft, is het waarschijnlijk dat er toch ergens een verandering in het erfelijk materiaal is opgetreden. Zo kan deze vorm van POI doorgegeven worden van moeder op dochter, en waarschijnlijk ook van vader op dochter.
- Sommige auto-immuunziekten. Een auto-immuunziekte is een afwijking van het afweersysteem, waarbij deze op hol slaat en zich tegen de eigen organen richt. Bekende auto-immuunziekten zijn bijvoorbeeld diabetes type I, sommige schildklierziekten, lupus, sommige bijnierziekten en reuma. Als je te vroeg in de overgang taakt en een van deze ziekten hebt, dan kan POI of POF een uiting zijn van deze auto-immuunziekte.
Bij ongeveer 70 procent van de vrouwen wordt de oorzaak van de vroege overgang niet gevonden.
Wat kun je zelf doen?
Als je te maken hebt met POI, dan is het extra belangrijk goed voor jezelf te zorgen. Zorg voor een gezond voedingspatroon, beweeg en zorg dan met name voor genoeg belasting van je botten, door bijvoorbeeld aan krachttraining te doen, en neem op tijd rust. Verder is het belangrijk te kiezen voor voedingssupplementen die met name je vitamine D en het mineraal magnesium aanvullen. Deze zijn belangrijk voor sterke botten. Een vervroegde overgang is behoorlijk ingrijpend. Als POI betekent dat je jouw kinderwens niet in vervulling kunt laten gaan, dan hakt dat er echt in. Begeleiding kan je helpen om te gaan met de emoties.
Welke behandelopties zijn er?
Bij een vervroegde overgang neemt het risico op osteoporose, hart- en vaatziekten, dementie en vaginale atrofie toe. Om die reden krijgen de meeste vrouwen die te vroeg in de overgang komen hormoonsuppletie. In het geval van vervroegde overgang door hormoongevoelige kanker of endometriose vindt behandeling altijd plaats in overleg met de behandelend arts. Er is geen behandeloptie die de (te vroege) overgang ongedaan kan maken.
Vermoed je dat je last hebt van een vervroegde overgang, neem dan contact op met de huisarts of gespecialiseerde vrouwenarts/gynaecoloog.